De aandacht voor marien onderzoek en innovatie is groter dan ooit tevoren. De zeeën en oceaan spelen een cruciale rol in het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen, zoals de voedsel- en energievoorziening en de klimaatverandering. Zowel op internationaal, Europees als Vlaams niveau ontpoppen zich initiatieven die de ontwikkeling van marien onderzoek en innovatie versnellen en integreren in beleidsstrategieën. Voorbeelden zijn het Decennium van Oceaanwetenschappen voor Duurzame Ontwikkeling van de Verenigde Naties (2021-2030) en de Europese Missie ‘Restore our Ocean and Waters’.
Deze toenemende aandacht voor marien onderzoek uit zich in een gestage toename van de multidisciplinaire mariene onderzoekscapaciteit in België en Vlaanderen. Vandaag telt ons marien onderzoekslandschap niet minder dan 135 onderzoeksgroepen en meer dan 1900 personeelsleden. De groei is vooral merkbaar in de Natuurwetenschappen en Ingenieurs- en Technologische Wetenschappen. Ze doet zich zowel voor aan de Vlaamse en Franstalige universitaire associaties en hogescholen als aan de Vlaamse en federale wetenschappelijke instellingen. Niet alleen observeren we een continue groei aan onderzoekscapaciteit bij de grote mariene onderzoeksgroepen. Ook bestaande initieel niet-zeegerichte onderzoeksgroepen starten, al dan niet tijdelijk, mariene onderzoekslijnen.
Samen met de groei van de mariene wetenschappen in Vlaanderen en België, neemt ook het aantal publicaties toe. Daarbij hebben onze mariene onderzoekers hun blik stevig op het buitenland gericht, zowel wat betreft het studiegebied als op het vlak van samenwerking. Belgisch marien onderzoek geniet daarnaast ook van een stevige internationale reputatie, met een bovengemiddelde globale impact en hoge graad van openbaarheid. Deze toename in kwantiteit en impact van het Vlaams-Belgisch marien onderzoek krijgt ruggensteun van brede en onderhouden investeringen in state-of-the art onderzoeksinfrastructuur. Toonbeelden hiervan zijn twee moderne mariene onderzoeksschepen, RV Belgica (federaal) en RV Simon Stevin (Vlaams).
De toenemende politieke aandacht voor de rol van de oceaan in grote maatschappelijke thema’s heeft geleid tot een aanzienlijke toename van financiële steun voor marien onderzoek en innovatie. Iets wat zich bij uitstek manifesteert in het HorizonEurope-programma. Deze toename in mariene O&I-middelen situeert zich voornamelijk op het vlak van toegepast onderzoek en innovatie. Al moet gezegd dat de financiering van fundamenteel wetenschappelijk onderzoek door kanalen als FWO, BOF en BELSPO een belangrijk onderdeel vormen van de financiering van marien onderzoek. Op federaal niveau zien we een belangrijke opstap in subsidies met de oprichting van het Energietransitiefonds (2016) dat o.a. een belangrijk financieringsinstrument is voor offshore energie-onderzoek. Op Vlaams niveau fungeert De Blauwe Cluster (2018) – de blauwe Vlaamse speerpuntcluster – als een belangrijke katalysator voor marien onderzoek en innovatie in Vlaanderen.
Vlaanderen zet sterk in op een kennisgedreven economie. De voorbije jaren is er een duidelijke trend ingezet richting meer samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen. Deze samenwerking resulteert in mooie praktijkvoorbeelden in het Belgisch deel van de Noordzee, zoals een commercieel maricultuur project en een pilootproject met drijvende zonnepannelen. Deze toegenomen samenwerking uit zich daarnaast ook op het vlak van opleidingen en educatie. Zo blijkt een zekere afstemming tussen mariene opleidingen en de behoeften van de industrie.
Al deze ontwikkelingen tonen aan dat marien onderzoek en innovatie in België en Vlaanderen een steeds prominentere rol innemen met duurzame, kennisgedreven opportuniteiten voor mens, milieu en economie.
Voor vragen over deze publicaties: beleid@vliz.be
Vlaams Instituut voor de Zee | InnovOcean Campus | Jacobsenstraat 1, 8400 Oostende, België
Tel.: +32-(0)59-33 60 00 | e-mail: compendium@vliz.be
