Offshore activiteiten tijdens de coronacrisis – Open data als een barometer voor de effecten van de coronamaatregelen op de scheepvaartactiviteit in het Belgisch deel van de Noordzee en de Westerschelde

De wereldwijde economische impact van de huidige coronacrisis vormt een vast onderdeel in de dagelijkse nieuwsberichten. Net zoals de coronacrisis grote gevolgen heeft voor allerhande land- en luchtgebonden sectoren, heeft deze eveneens zijn weerslag op de ‘blauwe economie’. Er wordt geschat dat deze sector globaal goed is voor 2,5 biljoen dollar op jaarbasis (Hoegh-Guldberg et al. 2015). In Vlaanderen is de Blauwe Economie goed voor een omzet van 48,36 miljard euro en worden hierin 153.805 VTEs tewerkgesteld (studie IDEA consult 2019 in opdracht van De Blauwe Cluster). Maritiem transport en zeegaande activiteiten maken hier een belangrijk onderdeel van uit en worden eveneens geïmpacteerd door de huidige crisis.

Het VLIZ publiceert daarom een beleidsinformerende nota (BIN) die voorziet in een eerste analyse van de corona-gerelateerde effecten op de scheepvaarttrafiek in het Belgisch deel van de Noordzee (BNZ) en de Westerschelde (WS) voor de periode februari-april 2020 versus 2019, en dit alles aan de hand van ‘open data’ (EMODnet Human Activities). De data-analyse brengt een reductie in scheepvaarttrafiek aan het licht bij cargoschepen (BNZ -11,8%; WS -5,5%), passagiersvaartuigen (BNZ -34,1%; WS -38,5%) en vissersvaartuigen (BNZ -33,3%; WS -9,6%) t.o.v. dezelfde periode vorig jaar. De tankers vertonen in het BNZ, omwille van een groot aantal aanlopen in de haven van Zeebrugge in februari, een licht positieve trend (+0,9%), terwijl in de Westerschelde een beperkte reductie van -1,2% wordt waargenomen. Verder wordt een daling in de activiteit van de sleepboten waargenomen die enkel tot uiting komt in de Westerschelde en verband houdt met de dalende cargo- en (in mindere mate) tankeractiviteit ten opzichte van de referentieperiode. Deze observaties sluiten nauw aan met de reeds beschikbare cijfergegevens uit de Vlaamse zeehavens en kunnen met hoge zekerheid gelinkt worden aan de coronapandemie. Gelijkaardige dalende trends in scheepvaartintensiteit worden opgetekend in nagenoeg alle Europese zeeën (EMODnet Human Activities).

Voor de visserij in het BNZ (hoofdzakelijk buitenlandse vaartuigen) geldt dat er zich in het voorjaar van 2020 t.o.v. het voorjaar 2019 enkele grootschalige veranderingen hebben voorgedaan die de inschatting van de effectieve impact van het coronavirus bemoeilijken. Zo geldt er sinds 14 augustus 2019 een verbod op pulsvisserij in Belgische territoriale zee (12 nautische mijlszone) en werd op 28 september 2019 het windmolenpark Borssele in Nederlandse wateren (grenzend aan het BNZ) afgesloten voor de visserij. Desalniettemin heeft de crisis een duidelijk effect op de handel van verse vis aangevoerd door de Belgische vissersvaartuigen, te wijten aan een dalende vraag (o.a. sluiting horeca) en een verminderde export. De vaartuigen betrokken bij survey, onderhouds- en constructiewerken voor offshore windparken lijken op hun beurt weinig hinder te ondervinden van het coronavirus. Hun activiteit vertoonde wel een daling in januari en februari van dit jaar, wellicht door de slechte weersomstandigheden.

In conclusie kan gesteld worden dat de geaggregeerde open AIS-gegevens (densiteitsdata) toelaten de variaties in scheepvaarttrafiek te linken aan specifieke gebeurtenissen (bv. corona, weersomstandigheden, constructie offshore windparken, etc.). Vooral de densiteitskaarten blijken een krachtig instrument om fijnmazige veranderingen te detecteren die kunnen toegeschreven worden aan concrete maatregelen (bv. het terugschroeven van de dienstregeling van een bepaalde ferrylijn).