Overbevissing als criminaliteitsfenomeen: casestudy van de Vlaamse industriële zeevisserij
Coppens, J. (2008). Overbevissing als criminaliteitsfenomeen: casestudy van de Vlaamse industriële zeevisserij. MA Thesis. Universiteit Gent. Faculteit Rechtsgeleerdheid: Gent. 118 pp.
De mens is zich laat bewust geworden van de milieuproblematiek en heeft deze pas erkend in de laatste decennia van de 20e eeuw. In 1972 werd door het rapport Grenzen aan de groei het probleem aan de kaak gesteld dat de mensheid in haar streven naar oneindige economische groei botst op de eindigheid van de Aarde en haar hulpbronnen. Hoewel meer dan 30 jaar later sprake is van een geglobaliseerde economie waarbij consumentenkeuzes steeds vaker druk leggen op het milieu, heeft dit rapport en het voorafgaande congres geleid tot controversen en reacties vanuit allerlei actoren. De overheden op zowel nationaal als regionaal niveau ontwikkelen een beleid en een heel arsenaal aan milieureglementeringen in lijn met opkomende internationale verdragen. Naast de overheden implementeren bedrijven milieuheffingen en taksen bij de bedrijfskosten. Ook wordt ethiek geïntroduceerd in het bedrijfsleven en wordt plaats gecreëerd voor een corporate social responsability (CSR). De wetenschap en het wetenschappelijk onderzoek zijn eveneens op de boot gesprongen. Vanuit diverse disciplines, zoals de economie, biologie, sociologie … , ontstond zowel praktijkgericht als theoriegericht onderzoek naar milieugerelateerde onderwerpen. Voorbeelden zijn het leveren van technologische oplossingen, het naast elkaar leggen van de beheersvormen en het aantonen van verbanden tussen bepaald menselijk gedrag en het schadelijk effect op het milieu. Binnen de criminologie ontstond eveneens de interesse voor de milieuproblematiek niettegenstaande dit gebeurde op een sporadische manier. De groene criminologie stelt o.a. vast dat de mensheid vandaag een groot misdrijf pleegt ten aanzien van zichzelf en de toekomstige generaties doordat de Aarde en haar hulpbronnen overgeëxploiteerd worden. Een aantal milieuprobemen zijn reeds goed gekend in de maatschappij en in het wetenschappelijk onderzoek. Het gaat over ontbossing, drinkwaterproblematiek, afval en vervuiling, pesticiden…. . Echter moet worden vastgesteld dat uitputting van de visvoorraden als hernieuwbare natuurlijke hulpbron minder gekend is en/of onderschat wordt. Vis is voor de mens een laatste natuurlijke bron van voedsel wat betekent dat het niet geproduceerd wordt door de mens, maar de Voedsel-en Landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties schat dat 75% van de visvoorraad in de wereld lijdt onder ‘overbevissing’. Talrijke visbestanden zijn sterk uitgedund en belangrijke commerciële vissoorten zijn in gevaar gebracht waarbij bepaalde vissoorten met uitsterven worden bedreigd. Overbevissing is een wereldprobleem dat zich afspeelt in zowel ontwikkelde als zich ontwikkelende landen. De visserij heeft, naast andere actoren, een ongunstige invloed op de visbestanden, het mariene milieu en de mariene biodiversiteit. Daarnaast dient worden aangeduid dat overbevissing bovendien socio-economische nadelige effecten heeft op de visserijsector en dusdanig op de consument, maar de omgekeerde bedenking kan ook gelden. Doordat de visbestanden een gemeenschappelijke hulpbron vormen, heeft de Europese Unie ter bescherming van de visbestanden en –soorten het Gemeenschappelijk Visserijbeleid (GVB) in 1983 ingevoerd. De wetgeving die hieruit voortvloeit wordt geïmplementeerd in elke lidstaat waaronder in België.13 De visserijwetgeving heeft echter zware gevolgen voor de Vlaamse zeevisserij. Omwille van de sterke daling van de vangstmogelijkheden in samenspel met een sterke stijging van de olieprijzen verzeilde de Vlaamse visserij in crisis. Wetenschappelijk onderzoek omtrent overbevissing wordt hoofdzakelijk uitgevoerd door economen en biologen. Hun bijdrage bestaat vooral in het aantonen van schade die overbevissing met zich meebrengt, het leveren van beheersmodellen of van alternatieve milieuvriendelijke vistechnieken. In mindere mate wordt overbevissing bestudeerd vanuit een sociale context. Het aandeel van de criminologie en meer bepaald de groene criminologie is vrijwel onbestaand. De groene criminologie duidt aan dat criminaliteit en nieuwe schendingen ten aanzien van het mariene leven onder de loep moeten genomen worden. Enkel deze opmerking en een klein aantal publicaties behelzen het onderwerp van overbevissing binnen de criminologie. Als gevolg hiervan wordt in deze Masterproef concreet de vraag gesteld of het bestuderen van overbevissing in een criminologische context kan bijdragen tot de groene criminologie, die in volle ontwikkeling is, en welke hypothesen kunnen ontwikkeld worden om toekomstig onderzoek te verfijnen.
Alle informatie in het Integrated Marine Information System (IMIS) valt onder het VLIZ Privacy beleid
